Blog Pawła: Fort Bema - udana adaptacja fortyfikacji?

To jedno z miejsc, które chciałem odwiedzić już od dłuższego czasu. O tej adaptacji fortyfikacji słyszałem sporo, bo fajnie jest zwiedzać, łazić po dzikich podziemiach, ale "bunkry w krzakach" raczej nie poszerzą grona zainteresowanych historią. W tym przypadku moim zdaniem udało się w bardzo interesujący sposób pogodzić tkankę historyczną z potrzebami obecnych sąsiadów obiektu i zrobiono tutaj ogólnodostępny park o czym miałem się przekonać na miejscu podziwiając jakieś zorganizowany trening biegowy po nasypach i wałach fortu.

Zacznijmy jednak od początku, czyli od Twierdzy Warszawa, której częścią jest opisywany w tym wpisie fort. Warszawa jest do dzisiaj dość ważnym miejscem ze strategicznego punktu widzenia, to tu znajdowały się przez wieki przeprawy przez Wisłę, później doszedł do nich także ważny węzeł kolejowy. Miasto było stolicą administracyjną regionu i ważnym garnizonem wojskowym. Miedzy innymi z powyższych powodów od wieków podejmowano liczne prace fortyfikacyjne, jednak nie podlegał im teren całego miasta. Dopiero w 1879 roku w Imperium Rosyjskim postanowiono utworzyć Twierdzę Warszawa. Az do 1909 roku, kiedy to nastąpiła kasacja Twierdzy, spowodowało znaczne utrudnienia w powiększaniu miasta, które zostało mocno ograniczone przez pierścień fortów. Sama Twierdza na początku I wojny światowej przedstawiała znacząca wartość bojową, ponieważ nie zdążono zlikwidować większości z jej umocnieni. Z tego powodu przywrócono ją, jednak w toku działań wojennych została poddana bez walki, co było podyktowane ówczesną sytuacją na froncie wschodnim.

Wróćmy jednak do samych aspektów technicznych. Pierwszym etapie, od roku 1881 wybudowano 14 fortów zewnętrznego pierścienia (10 po zachodniej stronie Wisły i 4 po wschodniej). W późniejszych latach aż do 1909 r. następowała modernizacja zewnętrznego oraz budowa wewnętrznego pierścienia Twierdzy na zachodnim brzegu Wisły. Jednym z problemów Twierdzy była dość mała odległość od centrum miasta (donośność artylerii oraz ograniczenie rozwoju miasta). Zewnętrzny pierścień fortów znajdował się około 8 km od centrum Warszawy. W 1887 roku postanowiono utworzyć razem z Twierdzą Modlin i Zegrze Warszawski Rejon Forteczny, jednak został on zrealizowany tylko częściowo. Na bazie doświadczeń wojny Rosyjsko-Japońskiej zdecydowano w 1909 roku na kasację Twierdzy. W I wojnie światowej forty nie były one wykorzystane bojowo, a po wojnie Polacy kontynuowali ich rozbiórkę lub adaptowali je na potrzeby wojskowe. Ta druga historia spotkała właśnie Fort Bema, czyli oryginalnie Fort P - Parysów, gdzie mieściły się Warsztaty Zakładów Amunicyjnych nr 1. W trakcie II wojny światowej były tutaj magazyny wojskowe, a w okresie powojennym także tereny te zajmowało wojsko. W latach 80-tych obiekt został przekazany klubowi Legia Warszawa, a od roku 2002 teren jest ogólnodostępnym parkiem. Na koniec może o jednym z minusów założenia, jest ono ogólnodostępne, wiec jego losy zależą od jego użytkowników.